Menukaart Armoede

Er is een goede handreiking geschreven over omgaan met armoede op Scholen. Deze handreiking biedt veel praktische tips en inzichten voor het PO en het VO. Er staat informatie in over wat je
kunt betekenen voor leerlingen en voor hun ouders en met wie je goed kunt samenwerken als school. De handreiking biedt een overzicht met fondsen die een zetje in de rug kunnen geven, waardoor een leerling zorgeloos kan blijven leren. Heel veel nuttige informatie die je als school nodig hebt staat hier in. We raden elke school aan deze handreiking te gebruiken. De handreiking vertelt helaas niet zoveel over gezondheid. En ook niet alles over wat GGD Twente beschikbaar heeft voor jouw school. Daarom is de handreiking de basis en hebben we in deze menukaart aanvullingen op de handreiking.

Armoede kan ervoor zorgen dat mensen gezondheidsklachten krijgen of dat ze erger worden. Ook bij kinderen en jongeren. Langdurige stress, ongezonde voeding of onvoldoende voeding, geen geld voor sport en bewegen: het zijn allemaal dingen die gevolgen hebben voor de fysieke en mentale gezondheid van een kind. Maar omgekeerd zorgt een slechtere gezondheid ook weer voor armoede en schulden. Om op te kunnen letten op school en het maximale uit je onderwijs te kunnen halen is het nodig dat je fysiek en mentaal fit bent. En goed onderwijs is belangrijk voor een goede toekomst. Neem een leerling die zonder ontbijt naar school komt. Of een leerling die slecht slaapt, omdat de ouders door alle stress en spanning veel ruzie maken. Zo’n leerling loopt al voor de schooldag begonnen is 1-0 achter op de rest. Die achterstanden haal je niet makkelijk meer in. Zo kan armoede soms generaties lang voortduren. Gezondheid is ontzettend belangrijk om mee te kunnen doen en je te kunnen ontwikkelen.

Als school sta je er natuurlijk niet alleen voor. Een tip is om het thema armoede te bespreken in je zorgoverleg en met de deelnemers afspraken te maken over hoe je omgaat met signalen en hoe je verwijst. De jeugdverpleegkundige en de jeugdarts denken graag mee. Financiële stress kan gevolgen hebben op de gezondheid en de ontwikkeling van het kind. Daarnaast kunnen de jeugdverpleegkundige en jeugdarts de Gezonde School-adviseur van de Jeugdgezondheid GGD Twente inschakelen als het gaat om preventie en werken aan gezondheid op school.

Op geldproblemen rust een taboe. Ouders vinden het vaak lastig om erover te praten en soms zoeken ze pas hulp als het al flink uit de hand gelopen is. Je kunt voor ouders iets betekenen door als school te laten merken dat moeite met rondkomen voor jou een bespreekbaar onderwerp is. En als ouders erover praten ze door te geleiden naar hulp. Maar hoe straal je uit dat het onderwerp
bespreekbaar is? Om jouw school een handje te helpen hebben we artikelen over Opvoeden en Geldzaken op onze website Loes.nl. Deze artikelen mag je gebruiken als school. Bijvoorbeeld door ze te delen in je nieuwsbrief of via jullie socials. De artikelen moedigen ouders aan over geldzorgen te praten en als dat nodig is tijdig hulp in te schakelen.

Het is een signaal dat we steeds vaker horen: Leerlingen die met honger op school komen. Geen ontbijt gehad, een lege lunchtrommel, zich daardoor niet goed voelen in de klas en
niet kunnen opletten bij de lessen. Scholen vinden dat eten voor een leerling een verantwoordelijkheid is voor ouders. Dat klopt natuurlijk, maar de leerling is er in de praktijk niet mee geholpen. Op een lege maag kan je niet leren. Daarom kiezen veel scholen om toch iets te organiseren voor deze leerlingen. Dat zijn soms grote initiatieven, zoals schoolontbijten en lunches. En soms kleine
initiatieven, zoals een noodvoorraadje in de kast.

We zien dat scholen naar manieren zoeken om leerlingen die honger hebben te helpen. Leerkrachten delen hun lunch of nemen extra eten mee naar school, ze maken een rondje langs de snoepautomaat met een hongerige leerling of geven chocomel uit het koffiezetapparaat om acute hongerproblemen op te lossen. Docenten hebben soms voorraadjes eten in hun bureaula of tas. Om zonder honger te kunnen leren is het natuurlijk in de eerste plaats nodig dát er iets te eten voor je is. Maar wát je eet is ook belangrijk. Wat leerlingen eten heeft invloed op de prestaties op school. Het gaat niet alleen om dát een leerling eet, maar ook wát een leerling eet. Zoete voeding en snacks (ontbijtgranen, chocola, snoep, chips en repen) geven leerlingen een snelle
energie-piek. Dan is de honger weg, dus het lijkt een goede oplossing. Maar die piek maakt leerlingen soms overmatig energiek en dan is opletten in de klas heel lastig. Die piek wordt daarna opgevolgd door een dip in energie en ook dat maak leren lastig. Het type energie dat een leerling nodig heeft om te kunnen leren, is energie die langzaam vrij komt. Die energie zit vaak in volkorenproducten en groenten en fruit.

Gezonde keuzes zijn mooi, maar bewaar maar eens een noodvoorraad mandarijnen in de kast of in je tas. Of een brood en plakken kaas. Dat bederft natuurlijk. Het is ook kostbaar. Wat kan je het beste inslaan als je een kleine noodvoorraad wilt? Wat kan je als school lang bewaren en is tegelijk ook die goede bodem om te leren? Of in ieder geval niet al te ongezond?

Advies van het voedingscentrum:

• Sommige yoghurtsoorten of yoghurtdranken zijn lang houdbaar. Ook als ze in het koelschap staan. Kijk even naar de THT-datum: als een product maandenlang bewaard kan worden, hoeft het meestal niet in de koelkast. Maar kies dan natuurlijk wel een yoghurt of yoghurtdrank die niet vol met suikers zit. Hoe lang je iets kunt bewaren lees je op de website van het Voedingscentrum.
• Een goede aanvulling op yoghurt zijn portiepakjes muesli, rozijnen of nootjes. Ook hier geldt weer: je helpt leerlingen het beste aan een goede bodem als je kiest voor een product dat geen of weinig toegevoegde suikers of zetmeel bevat.
• Crackers en wraps zijn lang houdbaar. Kies dan wel de volkorenvariant. Vezels zijn belangrijk. Het zorgt niet alleen dat de darmen goed werken, maar ze zorgen ook voor een stabiele bloedsuikerspiegel.
• Beleg: pindakaas (100% pinda’s) is doorgaans goed bewaarbaar. Ook bepaalde zuivelspreads zijn in kleine porties te koop en goed houdbaar buiten de koelkast.
• Misschien heeft jouw school wel een vriezer? In dat geval kan je brood in de vriezer bewaren. Ook gesmeerd brood of wraps kan je invriezen en ontdooien als je het nodig hebt.
• Fruit is lastig te bewaren. Maar sommige soorten fruit zijn heel lang te bewaren in de koelkast. Appels bijvoorbeeld.

Sommige scholen organiseren ontbijt of lunch voor leerlingen. Het valt op dat er veel gebruik van wordt gemaakt. Vaak meer dan scholen aanvankelijk verwachtten. We hebben uit de praktijk wat praktische tips gehaald:

• Het Voedingscentrum geeft informatie over het organiseren van een gezonde schoollunch in het (primair) onderwijs.
• In het primair onderwijs (PO) kiezen scholen vaak voor het aanbieden van een ontbijt. In het voortgezet onderwijs (VO) wordt vaker voor de lunch gekozen. De reden is dat in de praktijk blijkt dat pubers niet zoveel eten ‘s ochtends.
• Leg op het VO indien mogelijk gesmeerd brood neer. Leerlingen willen liever niet opvallen door zelf brood te smeren.
• Maak het eten als dat kan breder beschikbaar, zodat leerlingen het kunnen pakken zonder een stigma te ervaren. Bijvoorbeeld door het ook beschikbaar te maken voor leerlingen die hun eten zijn ‘vergeten’.
• Zorg voor voldoende vrijwilligers. Dit kunnen ouders zijn, maar ook vrijwilligers uit de wijk of leerlingen uit de leerlingenraad. Gemeenten hebben vaak vrijwilligersbanken. Kijk of je daarmee kunt samenwerken om vrijwilligers te werven.
• Een VO-school die soep aanbiedt aan leerlingen: We waren vooraf bang dat het met soep een rommel zou worden, maar dat pakte juist heel anders uit. Met soep blijven leerlingen zitten omdat ze niet willen knoeien. De kantine is opeens veel rustiger. Soep is natuurlijk voedzaam en leerlingen vinden het nog lekker ook.
• Er zijn partijen (zoals bakkers en supermarkten) die bereid zijn producten te leveren. Pas wel op dat je andere initiatieven, zoals de voedselbank, niet in de wielen rijdt.
• Voor VO-scholen: Overleg met je cateraar of die het aanbieden van lunch wil overnemen. Mogelijk vind je een vorm die voor beide partijen goed is.
• Ervaring van een ouder die schoolontbijt begeleidt op een PO-school: omdat wij met de leerlingen eten, kunnen we ook wat extra aandacht aan ze besteden. En even praten over hoe het met ze gaat.
• Een ouder wiens kind meedoet aan het schoolontbijt op het PO: ze kreeg ’s morgens altijd hagelslag, want dat is goedkoop. Nu krijgt ze dingen als kaas op brood en een stuk fruit erbij.